Mới đây tờ báo Tribun Jogja Muda của Yogyakarta, bản tiếng Anh đã đăng bài viết về dự án NHỮNG CÂU CHUYỆN SÀI GÒN của Ga 0. Dưới đây là bản dịch tiếng Việt của bài viết đó
KHAI MỞ NHỮNG CÂU CHUYỆN SÀI GÒN
By Michael HB Raditya
Khi nghe chữ Việt Nam, ngoài sự liên tưởng về một vị coffee gần đây được nhiều người ưa chuộng, bạn còn biết gì nữa? Nếu câu trả lời của bạn là “không”, thì chuyện này cũng thường thôi, đặc biệt bởi mối quan hệ giữa Việt Nam và dất nước chúng ta cũng không quá gắn kết. Tuy nhiên, điều này không nên đẩy chúng ta ra xa, bởi thực tế là cả hai nưo8c1 có chung một hoàn cảnh u ám – chủ nghĩa thực dân. Hoàn cảnh này không có gì đáng tự hào, tuy nhiên cũng chính bởi hoàn cảnh đó, mà cả hai nước chúng ta đều trở nên mạnh mẽ, để tồn tại qua các cuộc chiến tranh
Ở Việt Nam, cuộc chiến tranh gây nên vết thương sâu cho họ là cuộc chiến tranh với nước Mỹ. Đó là một cuộc chiến vừa chống lại thực dân vừa là nội chiến, giữa miền Bắc Việt Nam Xã Hội Chũ Nghĩa và miền nam Việt Nam Tư Bản. Cuộc chiến chấm dứt vào năm 1975 với hàng triệu người chết. Thay vì là một ký ức đau buồn, bi kich của chiến tranh Việt Nam dường như lại trở nên điều gì đó đưa mọi người lại gần bên nhau, từ mọi quan điểm khác biệt, tôn giáo, ái quốc, và các chủ đề khác
Bắt đầu tư động lực đó, hai nghệ sĩ tử hai nước Việt Nam và Indonesia là Nguyễn Quốc Dũng và Prihatmoko Catur đã đưa các kí ức của Sài Gòn vào dự án nghệ thuật của họ. Cả hai nghệ sĩ đều khởi động một nỗ lực soi chiếu lại quá khứ, bắt đầu từ sự thành lập Đông Dương – một công cụ của thực dân Pháp để thuộc địa Việt Nam, Cambodia và Lào – cho tới hoàn cảnh gần đây nhất. Bức tranh tường-vết sẹo họ mở ra sẽ được dùng như thể công cụ làm phát lộ các sự vật tế vi của đất nước
Cả hai chọn sử dụng hình thức tranh tường. Bức tường họ vẽ đươc đặt ở khu Prawirotaman, Yogyakarta. Dự án của họ mang tên “Nhưng câu chuyện Sài Gòn”, tức một dự án được Ga 0 giám tuyển, nằm trogn dự án tổng trạm ẨN/HIỆN châu Á, và được nhóm nghệ sĩ Ace House tại Yogyakarta hỗ trợ. Bức tranh được khai mạc vào nagy2 12 tháng Ba năm 2017 với sự có mặt của cộng đồng nghệ thuật và công chúng địa phương, và bức tranh sẽ được đặt tại đây ít nhất một năm. Tuy vậy, sự diễn giải quá khứ Sài Gòn nơi bức tranh tường đã không chỉ về các phong cảnh địa lý, mà còn về các sự thương thoả văn hoá tức điều giúp đón nhận những gì khác biệt. Bức tranh cũng có thể nói về các cộng đồng Indonesia gần đây, và vẻ đẹp của nó cũng có thể được người qua đường thưởng thứ mà không cần biết gì về nội hàm văn hoá và chính trị của nó
TỪ SÀI GÒN TỚI YOGYAKARTA
Michael HB Raditya, Art Journalist
Trên một bức tường cao và dài trong một con hẻm rộng phía sau khu chợ truyền thống Prawirotaman là vô số hình ảnh nhiều màu sắc. Bức tranh tường nổi bật một cách tuyệt đối trong khung cảnh khu phố, đặc biệt khi nó được nghệ sĩ Prihatmoko Catur ( tên thường gọi lả Moki) sử dụng các sắc mầu rực sáng để minh hoạ cho sử diện giải lịch sử của anh. Với phong cách vẽ tranh theo kiểu tranh truyện, bản thân các hình ảnh đã đươc diễn giải vô củng nối khớp giúp mang chở ý tưởng
Bất chấp việc bản thân mọi hình ảnh đều hàm chứa các câu chuyện riêng bên trong, tổng thể bức tranh tường vẫn là một chất liệu giúp truyền bá tri thức chung cho những khách bộ hành không cần biết nhiều về lịch sử. Đặc biệt, bức tranh được đặt tại khu Prawirotaman, tức một địa điểm thu hút khách du lịch từ khắp thế giới, tức những người, kể cả không hiểu gì nhiều về nội dung của tranh, ít nhất, qua các bức ảnh selfie với bức tranh, cũng giúp nói với thế giới về sự đa dạng của nghệ thuật
Cùng lúc đó, từ góc độ phê bình nghệ thuật, ta cũng có thể thấy toàn bộ bức tranh là một sự nối khớp của năm câu chuyện về Sài Gòn từ quá khứ tới hiện tại được cả hai nghệ sĩ Nguyễn Quốc Dũng và Moki nối khớp. Hình ảnh đầu tiên trên nền xanh là một người trong trang phục truyền thống Việt Nam –với mặt nạ và áo choàng. Người này đứng bên một nhân vật kiểu văn hoá Java truyền thống với bộ giáp trụ có đeo kiếm như trong các bộ sử thi Mahabrata và Ramayana. Những hình ảnh này minh hoạ cho các hình thức văn hoá khác nhau, tuy nhiên, có thể chung sống bên nhau. Trên hình ảnh-câu chuyện thứ hai, là một cặp vợ chồng trong áo dài truyền thống Việt Nam, song lại đeo mặt nạ lọc khí thải. Cả hai đứng trước nền sáng màu vàng, với hình ảnh con hổ và ngôi nhà thấp thoáng
Trong hình ảnh-câu chuyện tiếp đó, trên nền đỏ, có một người nghĩa sĩ Việt Nam với thanh kiếm trong tay, và bên cạnh anh là hai chiếc mặt nạ truyền thống Việt Nam và Java. Cùng lúc đó, trên cao là một vị sư đứng cạnh một hàng chữ tiếng Việt. Hàng chữ tiếng Việt này là lời của anh hùng chống thực dân Pháp là Nguyễn Trung Trực, ngưới rất được dân Nam Bộ yêu mến và thờ cúng. Hàng chữ ghi “ Số phận tôi đã đầy đủ, tôi đã không thành công trong việc cứu nước tôi”. Hình ảnh vị sư đứng cạnh nghĩa sĩ là Nguyễn Trung Trực này chính là mơ ước hoà bình vươn lên từ các nỗi thất vọng
Ngoài ra, trên nền xanh nên cạnh, có hai người đang đối mặt nhau. Trên họ là cánh cửa với một hàng chữ bằng tiếng Việt khác. Hàng chữ này là ca từ trong một ca khúc nổi tiếng của một nạhc sĩ nổi tiếng Việt Nam là Trịnh Công Sơn. Đoạn ca từ như sau “ hai mươi năm nội chiến từng ngày, gia tài của mẹ, để lại cho con, gia tài của mẹ, là nước Việt buồn”. Moki và Dũng diễn giải ca từ này nhắ nhớ lớp người trẻ Việt nam về di sản buồn của đất nước và cũng là sự cảnh báo chúng ta tránh lặp lại quá khứ chiến tranh đó
Ở hình ảnh-câu chuyện cuối cùng là một cung điện có một người lính đứng gác. Trên đỉnh cung điện có hình đầu rồng, một biểu tượng quyền lực. Năm màu nền khác nhau biểu thị 5 quãng thời gian khác nhau. Dưới đáy bức tường có một thực thể đè lên trên cả năm quãng thời gian khác nhau này, đó là những con sóng. Các con sóng này như nói rằng có điều gì đó vượt lên trên mọi diễn giải và câu chuyện khác biệt, – chính chúng đã kết nối Indonesia và Việt Nam, Sài Gòn và Yogyakarta
Khởi đầu từ các câu chuyện/thông điệp quan trọng, có vẻ là cách Dũng và Moki chọn để kể chúng ra là rất thú vị. Những người lắng nghe câu chuyện này-theo Moki, có thể đến từ bất kì xã hội nào. Tuy nhiên, khi được đặt tại Yogyakarta, chính những người thưởng thức bức tranh tường là những người đã tham gia giúp đỡ nghệ sĩ thực hiện nó. Mặc dù bức tranh tường không được thực hiện tại Việt Nam, bởi các nghệ sĩ không xin được giấy phép thực hiện, chính sự hiện diện của bức tranh tường về Sài Gòn tại Yogyakarta cũng đã chuyển đi thông điệp tuyệt vời về sự đoàn kết, tức điều sinh ra từ việc hiểu và lắng nghe những gì khác với mình
